بحران کاغذ و راه های بهبود اوضاع + گفت و گوی اختصاصی با محمد محمدی اردهالی

بازار کاغذ در تسخیر سوداگران

با توجه به افزایش قیمت کاغذ در دهه های اخیر مشکلات جدی برای اصناف به وجود آمده است. شاید هیچ موقع اهمیت کاغذ را در بازار درک نکرده باشید ولی کاغذ جزو یکی از کالاهای اساسی و مهم در کشور به شمار میرود که وجود بحران در آن نگران کننده میباشد. در ادامه میخواهیم به بحران کاغذ و راه های بهبود اوضاع بپردازیم.

افزایـش قیمت کاغذ مشکلات زیادی را برای بخش های مختلف در کشور به وجود آورده اســت. نشــریات مکتــوب از ترکش های این بحران بی نصیـب نمانده اند. علاوه بر بر قیمت سرســام آور ، گاهی کاغذ نایاب میشـود و مشتری ها جامعه هدف برای تهیه آن دچار دردسـرهای فراوانی می شوند. در حال حاضر تعداد مطبوعات مستقل بسیار کاهش یافته است. بخشی از این موضوع به دلیل گسترش رسانه های برخط (آنلاین) است و البته خود این فرصتی برای رسانه هاست که نحوه انتشار مطالب خود را تغییر دهند، با این حال کتاب و نشریات کاغذی همچنان طرفداران خود را دارد. برای بررسـی مشکلات بازار کاغذ پای صحبت جناب آقای محمد محمدی اردهالی نشسته ایم. ایشان که از تولیدکنندگان کاغذ A4 هستند، در این گفت وگو گزارشی از مشکلات ارائه کرده اند. همچنین پیشنهادهایی برای بهبود اوضاع دارند. که در ادامه به بررسی این مطالب میپردازیم:

-لطفا در آغاز مختصری درباره ی مسیری که به بحران فعلی در بازار کاغذ منتهی شد توضیح دهید.

+در دولت احمدی نژاد قیمت دلار از هزار تومان به 3 هزار تومان رســید ، در دولت آقای روحانی از 3 هزار تومان به قیمت تقریبا 30 هزار تومان رسید، اما برای کاغذ ارز 4 هزار تومانی تخصیص دادند. مقداری دلار 4200 تومانی بـه کارخانه های تولید کاغذ و دفتر دادند، اما به مجرد به اینکه ســفارش ها به  کارخانه ها رفت و کارخانه ها جنس ها را تا گمرک آوردند، گفتند باید 5 هزار تومــان به قیمت هر دلار اضافه کنید تا اجازه ترخیص صادر شــود. تقریبا ارز 9500 تومانی برای کاغذ اعمال شــد. پس از ســفارش های اول و دوم که در بازه زمانی تقریبا هفت هشــت ماهه انجام شــد گفتند دیگر برای کارخانه ها ارز 9500 تومانــی هــم نمی دهیم. یک مدتی معطل کردنــد و بعد گفتند به تجــار کاغذ و کارخانه داران تولید کاغذ ارز نیمایی می دهیم؛ همان ارزی که
به صادرکنندگان پســته، زعفران و محصولات پتروشــیمی می دادند که حدود 12 تــا 15 درصد زیر قیمت ارز آزاد بود؛ البته برای گرفتن چنین مجوزی برای صد تن کاغذ باید دســت کم ســه تا چهــار ماه بین بانک مرکــزی و وزارت بازرگانــی و وزارت صنایع معطل می شــدند. این شــیوه به طور ضمنی تا الان ادامــه دارد. به طور طبیعی قیمت دلار هر چــه بالاتر می رود حدود قیمت ارز نیمایی هم بالاتر می رود. این مســئله باعث شده کارخانه های تولیدی با توجه به اینکه سرمایه های اصلیشان را نیز نمیتوانستند با قیمت روز دلار تهیه کنند تولیداتشان کم و همینطور فروششان کمتر شود. وقتی مسئله کرونا پیش آمد، قیمت جهانی کاغذ تنی 900 تا 950 دلار بود، با مشکل کرونا تقریباددر تمام دنیا مصرف کاغذ کم شد و کشورهای تولیدکنندۀ کاغذ، یعنی اندونزی، مالزی، هندوستان و چین، ناچار شدند قیمت را از 950 دلار به 650-750 دالر برســانند، به همین ترتیب که مســئله کرونا در کشورها مرتفع شــد، دوباره قیمت کاغذ در کشورهای تولیدکننده بالا رفت. هم اکنون کاغــذ در هندوســتان با قیمــت 1200 دلار و در اندونــزی 1350 دلار عرضه می شود و کاغذهای روزنامه و مجله الان به حدود تنی 800 دلار رسیده است، این کاغذها کاهی هستند و قیمتشان ارزانتر است. با توجه به این شرایط قیمت کاغذ هم در ایران بســیار بالا رفته است. خوشبختانه امسال کاغذهایی توسط کارخانه ها برای دفترسازی تهیه شده بود که با آنها توانستند با حداقل افزایش
قیمت به دبســتان ها و دبیرستان ها که تازه بازگشــایی شدند کاغذ برسانند، اما برای سال آینده به شدت تحت فشار هستند و قیمت کاغذ بالاتر می رود.

-علاوه بر اینکه قیمت ها مداوم افزایش پیدا می کند گاهی هم کاغذ کمیاب می شود یعنی علاوه بر مشکلات قیمتی مشکل ناکارآمدی سیستمی هم داریم. کمی درباره ی این مسئله صحبت کنید.

+هم اکنون وزارت ارشــاد کاغــذ را با نرخ ارز 4200 بــرای خودش وارد می کند. کاغــذی که با دلار 4200 تومان می آورد یک هشــتم قیمت تجار و بن کداران و کارخانه داران اســت. این کاغذ باید بیــن روزنامه ها و مجالات و شــرکت های انتشاراتی توزیع شــود. این کار را به صورت های مختلف انجام می دهد. فرض کنید این ها افرادی در کنارشــان دارند که وابسته به خودشان هســتند و می توانند کاغذ را بگیرند. برخی از این دفاتر که تعداد کمی هستند با این کاغذها کتاب هایشــان را چاپ میکنند، بخشی هم این کاغذها را در بازار آزاد می فروشــند. کاغذ با ارز دولتی به یک ســری شــرکت های خاص که اسم و رسم و حتی ســابقه هم ندارند تقدیم میشود. کاغذ با قیمت دلار 4200 تومــان تحویل می گیرنــد و در بازار آزاد چند برابر میفروشــند و بازار آزاد هم خریدار این کاغذ هســت. بخش دوم روزنامه های دولتی مثل کیهان و اطلاعات و همشـهری هســتند که به آنها اجازه ورود کاغذ داده میشود، می ماند این روزنامه های اصلاح طلب و مسـتقل که متأسفانه تمام فشار روی
آنهاست. فرض کنید یکی از این روزنامه ها به وزارت ارشاد مراجعه می کند و کاغذ رولی روزنامه میخواهد اما می گویند نداریم، باز این ها اصرار می کنند و کاغــذ 60-70-80 گرمی به آنها می دهند و این ها کاغذ را می فروشـند، بعد در بازار آزاد مقدار کمتری کاغذ می خرند، این مشکل هم وجود دارد. واقعیت این اســت کــه الان کارخانه ها تولیدی دفتــر و پاکت و کاغذهای سایز شده A4 اکثرا سرمایه هایشان بر مبنای سرمایه های گذشته است، قدرت ندارند دلار 25 تا 28 تومانی بخرند و به همین دلیل مجبور می شـوند به جای اینکه هزار تن کاغذ وارد کنند صد تن کاغذ وارد کنند. این صد تن 10 تا 15 درصــد قیمتش بالاتر از هزار تن درمی آید. وقتی ایــن کاغذ گران وارد ایران می شـود، متأسفانه شــرکت های کشتیرانی هم ســود می برند. بنا به گفته های نوشــته شــده در روزنامه ها و همینطور که برای خود ما به تجربه ثابت شده، آقازاده ها وارد این شرکت های کشتیرانی شده اند. بیشتر این شرکت ها در ایران ثبت نشــده است. شــرکت ها را در دوبی و قطر و کشــورهای حاشیه خلیج
فارس ثبت می کنند که حتی ســود و مالیاتشــان هم به ایران نرسد، چون اگر بخواهند اینجا کار کنند باید رســوایی را به تن بخرند. یک شرکت کشتیرانی ثبت می کنند و بعد حتی از شرکت های جمهوری اسلامی کشــتی اجاره می کنند. قبلا قیمت بار از اندونزی و چین و تایوان و ژاپن و هندوســتان بین 400 تا 700 دلار کرایه برای یک کانتینر بود. حالا چون شــرکت های بزرگ کشــتیرانی جزء تحریم هسـتند و نمی توانند به ایران بار بیاورند امروز این شــرکت های تازه تأسیس در خلیج حدود 6000 تا 6500 هــزار دلار هزینه حمــل می گیرند. بعد در بندرعباس و تهران هم یک دفتر درست می کنند. وقتـی بار به اینجــا می آید باید بــه صاحبان کالا تحویــل دهند، اما وقتی کــه کالا را به بندرعباس می آورنــد به صاحب کالا اعلام نمی کنند که این کالا رسیده است، می گذارند یک ماه چهل روز می گذرد بعد می گویند بیایید این کالا را ترخیص کنیــد. وقتی هم بخواهی ترخیص کنی می گویند دموراژ خورده اســت یعنی به طور متوسط بسته به روز از 10 تا 30 دلار پول می گیرند؛ یعنی کانتینری که در گذشــته خــودش 300 یــا 400 دلار هزینه حمل داشت الان برای ترخیص کالا باید 6000 تا 6500 کرایه و 500 دلار هم هزینه دموراژ بدهیم. کاش مســئولان امر بــه این موضــوع توجه کنند. گمرکــی که دولت جمهوری اسلامی ایران برای صد تن کاغذ که از کشوری مثل اندونزی، مالزی، هندوستان و چین وارد ایران میشود می گیرد چیزی حدود 24-25 میلیون تومان است، اما برای دموراژ و انبــارداری یک پارتی حدود صد تنی حدود 250 میلیــون تومان اضافه می گیرند، بنابراین تاجر کاغذ بایــد این پول را روی قیمت کالا بکشــد. روشـن نیسـت چطور نظام به این دفاتر کشـتیرانی اجازه دریافت چنین پول هایـی میدهـد؛ این ها باید
خودشــان قیمت گذاری کنند و بگویند یک کانتینر خودش 400 دلار اســت شــما چرا برای یک بار بین 6000 تا6500 دلار کرایه
می گیریــد و در ادامــه هم پول انبارداری و دمــوراژ می گیرید، چیزی حدود 400-500 دلار؟
متأســفانه ایــن فریبکاری ها بــر کالاهای حجیــم حاکم اســت. فــرض کنیــد کســی خودکار وارد میکنــد یا مداد مــی آورد، یک کانتینــر این ها خیلی تعداد زیادی میشــود،در حالی که مثلا 20 تن کاغذ در یــک کانتینر جــا می گیرد این 20 تن حدود 25 هزار دلار قیمت کاغذ می شــود.6000 تا 6500 دلار هزینه شــرکت های کشــتیرانی یعنــی 20 درصــد قیمت کاغذ فقــط پول کانتینر
می شــود. حالا بــار به بندرعباس می رســد یک کانتینـر بار یعنی 20 تــن بار را اگــر بخواهی از بندر تا کارخانههای ســازنده بیــاوری تقریبا بین 5-18 میلیون کرایه اش می شــود یعنی در ظاهر دولت جمهوری اسلامی 5 درصد گمرک گرفته امــا هزینه های جنبی کالا کمر تاجر و همینطور مصرف کننده را می شکند. یک بسته A4 حدود 2 کیلــو و 600 گرم کاغذ احتیــاج دارد. اگر با
قیمت 1250 دلاری حساب بکنیم و این هزینه ها را هــم اضافه کنیم یک بســته کاغذ A4 صد و ده هــزار تومان درمی آید. ایــن هزینه های جانبی واردات اســت کــه دولــت آن را آزاد گذاشــته اســت و هیــچ کنترلی روی آن نــدارد. الان با سیســتم
قیمت گذاری روی قیمت ها کنترل دارنــد، خود وزارت دارایی خیلــی کارخانه ها را کنتـرل میکند امــا آنجایی که هزینــه مصرف کننده را بالا می برد آزاد گذاشـتند. هیــچ نظارتــی بر ایــن روند وجود ندارد.

بجـز ایــن مـواردی کـه فرمودیـد چـه پیشنهادهایی دارید؟
پیشــنهاد من این اســت که یک شــرکت تعاونی برای روزنامه هــا و مجله هایــی که در ایران هســتند ایجاد شود. همانطور که وزارت ارشــاد اجازه دارد با ارز 4200 کاغذ وارد کنــد، بــرای این ها هم یک برنامه خاص اختصاص دهند. مردم دیگر توان خرید
کتاب و مجلات را ندارند. در زمان شــاه کتاب جیبی درسـت کرده بودند با قیمت 2 تومان؛ سیر حکمت در اروپا سه جلد بود بـا قیمت 6 تومان. این قیمت برای یک دانشـجو مناســب بود. امروز یک کتاب برای دانشجو 300 هزار تومان می شـود. وزارت ارشـاد بایــد اجازه دهد روزنامه ها و شــرکت های کتاب های درسی و اتحادیه کتاب فروشــان خودشان وارد بازار شوند و ایـن کاغذ را تهیه کنند. در مورد کتاب های جیبی توضیح بیشــتری لازم است. باید به موضوع کتاب حساس بود، البته مشکلات کتاب و هزینه های آن و کاهـش تیراژ کتاب چندبعدی اســت. در اینجا ما مشـکل سانسور و سوبسـید دادن به کتاب های سفارشی و مشـکلات بســیار دیگری هم داریم. همـه این ها با هــم روی خریــد و خواندن کتاب اثر گذاشــته و دیگر بــازار کتاب رونقـی ندارد. ایـن میتواند برای یک جامعــه جوان که جمعیت دانش آمــوزان و دانشــجوهایش قابل توجه اســت مشکل ساز باشــد. باید به این مشــکل توجه شود و بــرای آن برنامه داشــت. درســت نیســت که با اتیکت کاغذ آزاد خودشان را خلاص کنند؛ کدام
آزاد؟ بــرای نسـل جوان و مردم ایــن مملکت چه برنامه روشـن و کاربردی ای دارند؟ وقتی فرهنگ کتاب و کتاب خوانی تضعیف شــود ، به دنبالان قدرت تفکــر و تحلیــل هم کم می شــود، همین حالا می بینیم که برنامه هـای تلویزیونی بی محتوا می توانند ذهن کردم را شکل بدهند و جریان هایی قالبی و بی ریشه ایجاد کنند. اگـر بــه ایــن جامعه امیـد دارنـد باید برایشـان
سرمایه گذاری کنند و ســرمایه گذاری این چنینی غلط اســت. باید یـک اتحادیه بــرای کانون های انتشاراتی به عنوان خودشان ایجاد شود و خود آن ها سر کار باشند و دلار ارزان در اختیارشان بگذارند. باید این نسـل کتابخـوان ایران را دوبــاره احیا کرد وگرنه ما نسـلی خواهیم داشت که از ادبیات باارزش و کم نظیر خود و سـرمایه های فرهنگی خود ناآگاه اســت و وارد شدن به دنیای بزرگتر بدون آگاهی و شناخت می تواند مشکلات جدید پدید آورد.

سخن آخر: 

با توجه به توضیحات جناب آقای محمدی سعی کرده ایم بتوانیم درباره ی بحران کاغذ و راه های بهبود اوضاع صحبت نماییم. اگر قصد خرید کاغذ A4 را دارید در فروشگاه تینیک میتوانید این کار را به راحتی انجام بدهید.